Orlen w Portfelu

Bank centralny to instytucja mająca kluczowe znaczenie dla gospodarki każdego kraju. Ma szczególny wpływ na stabilność systemu bankowego danego państwa, a w ostatnich latach rola banków centralnych w gospodarce staje się coraz ważniejsza. Polskim bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski z siedzibą w Warszawie. Do jego najważniejszych funkcji należą: prowadzenie polityki pieniężnej, działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, działalność emisyjna, rozwój systemu płatniczego, zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski, obsługa Skarbu Państwa oraz działalność edukacyjna i informacyjna.

Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego i nadzoruje systemy płatności w Polsce. Jest również bankiem dla państwa, czyli prowadzi obsługę bankową budżetu, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, funduszy celowych i jednostek budżetowych. Posiada również wyłączne prawo do emitowania pieniędzy będących środkami płatniczymi w Polsce.

Bardzo ważnym organem Narodowego Banku Polskiego jest Rada Polityki Pieniężnej. Jej przewodniczącym jest prezes NBP, a pozostałych 9 członków jest powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Do jednych z najważniejszych zadań RPP należy ustalanie wysokość stóp procentowych NBP oraz wysokości stopy rezerwy obowiązkowej banków.

Wyróżniamy pięć stóp procentowych, spośród których za najważniejszą uznaje się referencyjną. To od jej poziomu zależy oprocentowanie lokat w bankach oraz kredytów. Obecnie stopy procentowe w Polsce są na rekordowo niskich poziomach, w maju zostały obniżone do zaledwie 0,10%.

Podstawowym zadaniem polityki pieniężnej jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen. NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, który od 2004 r. wynosi 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc. NBP wpływa na poziom inflacji przede wszystkim poprzez określanie wysokości stóp procentowych, które wyznaczają rentowności instrumentów polityki pieniężnej. W celu kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym NBP wykorzystuje nowoczesne instrumenty polityki pieniężnej, w tym: operacje otwartego rynku operacje depozytowo-kredytowe rezerwę obowiązkową. Operując wymienionymi instrumentami, NBP dąży do kształtowania takiego poziomu stóp procentowych w gospodarce, który maksymalizuje prawdopodobieństwo osiągnięcia celu inflacyjnego.

Warto też wiedzieć, że stopy procentowe mają ogromny wpływ na siłę waluty danego kraju, a sam bank centralny może podejmować interwencję na tym rynku. Podwyższenie stóp procentowych, a nawet ich zapowiedzi ze strony władz banków centralnych, powodują wzrost wartości waluty. Z kolei obniżenie stóp procentowych ma efekt odwrotny.

Aby wypełnić powierzone mu zadania, bank centralny podejmuje decyzje, które mogą być uznane za „gołębie” lub „jastrzębie”. „Gołębia” polityka monetarna ma miejsce, gdy bank decyduje się na obniżenie stóp procentowych. W uproszczeniu, takie działanie ma na celu ożywienie gospodarki poprzez obniżenie kosztu pieniądza na rynku, a co za tym idzie zwiększenia poziomu inflacji. Niższe stopy procentowe powodują, że tanieją kredyty. Nasze oszczędności w bankach są niżej oprocentowane, co w pewnym sensie zmusza nas do puszczenia ich w obieg, czyli zainwestowania bądź zwiększenia konsumpcji. Gołębia polityka monetarna to inaczej polityka stymulacyjna.

Natomiast „Jastrzębia” polityka monetarna, polega na podwyższeniu stóp procentowych w celu ostudzenia gospodarki i wyhamowania inflacji. Bank centralny decyduje się na taki ruch, gdy zdaniem jego ekonomistów gospodarka rozwija się na tyle szybko, że może to doprowadzić do niebezpiecznego wzrostu inflacji. Szczegółowo na temat tego procesu mówiliśmy w 23 odcinku tej serii.

Analogicznie do banków centralnych w poszczególnych krajach, w strefie euro funkcjonuje Europejski Bank Centralny. Ma on siedzibę we Frankfurcie nad Menem i odpowiada za politykę finansów w państwach, w których główną walutą jest euro. To o tyle trudne zadanie, że są to kraje na różnym poziomie rozwoju, co doskonale pokazał nam kilka lat temu kryzys fiskalny w tzw. państwach PIIGS. Największy wpływ na świat finansów ma oczywiście amerykański bank centralny zwany FED.

System Rezerwy Federalnej powstał w 1913 roku, a do jego ustanowienia przyczyniła się tzw. panika bankowa z 1907 roku, która wywołała krach na giełdzie i falę bankructw w sektorze finansowym, które z kolei zagroziły funkcjonowaniu Stanów Zjednoczonych. Oprócz standardowych zadań, amerykański bank centralny jest również odpowiedzialny za dążenie do wysokiego (maksymalnego) zatrudnienia. Stąd też jego zdecydowana reakcja w sytuacji, gdy pojawi się kryzys gospodarczy. Mogliśmy ją oglądać w odpowiedzi na wybuch pandemii w 2020 r. oraz w 2008 r., po upadku Lehman Brothers. Rozpoczęte wtedy luzowanie ilościowe trwa do dziś. Aby zapewnić stabilności długoterminowych stóp procentowych Fed regularnie publikuje swoje prognozy co do potencjalnego kierunku zmian wysokości stóp procentowych tak, aby jego decyzje nie były zaskoczeniem. Wszystkie wypowiedzi przedstawicieli Fedu są zawsze pilnie śledzone przez inwestorów i media.