/ Odc 46 – Wpływ wzrostu stóp procentowych na świat inwestowania

Stopy wpływają na funkcjonowanie całej gospodarki, w tym przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Ich poziom determinuje też wiele czynników związanych ze światem inwestycji.

Stopy procentowe w dużej mierze związane są z wydarzeniami rynkowymi, a ich zmiany to sposób reagowania na nie i ich konsekwencje ekonomiczne. Gdy słyszymy w mediach, że wzrosły lub spadły stopy to mowa o wskaźniku referencyjnym. To on decyduje o stawce WIBOR i kosztach kredytów. Natomiast wysokość stóp procentowych określa bank centralny danego państwa. W Polsce ustala je Rada Polityki Pieniężnej, czyli organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego. W jej skład wchodzi prezes NBP oraz dziewięciu członków, których co 6 lat powołuje sejm, senat oraz prezydent. Wysokość stóp najłatwiej będzie nam sprawdzić właśnie na stronie Narodowego Banku Polskiego.

Kiedy rada obniża a kiedy podwyższa stopy procentowe?
Ustawowym celem polityki pieniężnej jest zapewnienie stabilności cen. Jednocześnie polityka pieniężna jest prowadzona w taki sposób, aby sprzyjać utrzymaniu zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz stabilności systemu finansowego. Mowa tutaj oczywiście o poziomie inflacji jaki mamy w gospodarce oraz o jej projekcjach na przyszłość.

RPP kieruje się strategią celu inflacyjnego, która w dużym uproszczeniu polega na tym, że bank centralny ustala optymalny poziom inflacji w danym okresie i za cel bierze dążenie do tego poziomu. Od blisko 20 lat celem polityki pieniężnej jest utrzymanie inflacji na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości plus/minus 1 punktu procentowego w średnim okresie. Oczywiście ze względu na szoki makroekonomiczne i finansowe – inflacja może okresowo kształtować się powyżej lub poniżej celu, w tym również poza określonym przedziałem odchyleń od celu.

W ciągu ostatnich dwóch lat stopy procentowe w Polsce - oraz wielu innych krajach - poruszały się w skrajnych zakresach. W 2020 roku podczas wybuchu pandemii wiele banków centralnych zdecydowało się obniżyć koszt pieniądza w gospodarce niemal do zera. Natomiast rok 2022 przyniósł odwrotny trend - wiele z państw dynamicznie podnosi stopy procentowe, aby zahamować rozpędzającą się inflację.

Im wyższe stopy procentowe, tym drożej płacimy za kredyty. Z czego to wynika? Jeśli stopy procentowe rosną, rośnie także WIBOR, a wraz z nimi nasze raty kredytów hipotecznych, opartych o zmienną stopę. Kredyt na mieszkanie czy dom brany jest zazwyczaj na 30 lat, więc nawet delikatna zmiana WIBORU w tak długim terminie sprawia, że zapłacimy dużo więcej odsetek.

Zmiany stóp procentowych odczuwają wszyscy, także firmy, które posiłkują się kredytami i leasingami o zmiennym oprocentowaniu. Drogi pieniądz sprawia, że przedsiębiorstwa wstrzymują się z inwestycjami. Zysk jaki realnie musiałyby wypracować powinien być wyższy niż koszt po jakim wzięto pożyczkę - oraz znacznie bardziej atrakcyjny w porównaniu do oferowanych na rynku depozytów.

A skoro wiemy już, że koszt pieniądza ma duży wpływ na przedsiębiorstwa to możemy się domyślać, że ma wpływ na ich giełdową wycenę i sam kurs akcji.

W latach 60. ubiegłego wieku amerykańscy ekonomiści opracowali równanie nazwane „wzorem na cenę akcji”. Opisuje ono stopę zwrotu z danej inwestycji jako wypadkową dwóch elementów:
• tzw. instrumentu wolnego od ryzyka. Za taki instrument najczęściej przyjmowane są długoterminowe obligacje skarbowe.
• premii za ryzyko, która jest wynagrodzeniem za to, że zamiast inwestować w bezpieczne obligacje kupujemy ryzykowne aktywa (takie jak np. akcje)

Wzór wygląda następująco:
oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji = stopa zwrotu wolna od ryzyka + premia za ryzyko

Co ważne: premia za ryzyko oraz oprocentowanie instrumentu wolnego od ryzyka nie są wartościami stałymi. Wręcz przeciwnie – oba parametry mogą się mocno zmieniać w czasie. Inwestorzy oczekują wyższych stóp zwrotu, gdy na rynku panuje większa niepewność. Wskaźnik ten zmienia się wraz z momentem cyklu w jakim jest w danym momencie globalna gospodarka. Różni się on też pomiędzy poszczególnymi państwami.

Zaobserwowaliśmy to w Polsce, kiedy po ataku Rosji na Ukrainę nasz kraj zaczął być postrzegany jako bardziej niebezpieczny i inwestorzy zaczęli wymagać wyższej premii za ryzyko. Jeśli nie znajdą jej na danym rynku to będą się z niego wycofywać, zwłaszcza jeśli instrumenty wolne od ryzyka będą oferować coraz wyższe odsetki.

Premia zależy od kilku czynników i trudniej jest ją ustalić niż poziom instrumentu wolnego od ryzyka. Światowy autorytet w wycenie spółek, Aswath Damodaran twierdzi, że premia za ryzyko stanowi wypadkową ratingu kredytowego danego państwa lub ryzyka jego niewypłacalności ustalonego na podstawie notowań CDS-ów, czyli instrumentów zabezpieczających na wypadek bankructwa. Inwestorzy powinni również włączyć w swoje wyliczenia prognozowane poziomy rentowności przedsiębiorstw, politykę dywidendową oraz historyczne zachowania wybranych rynków akcji.

Wyższe stopy procentowe mają wpływ na wyższą stopę wolną od ryzyka, a ta z kolei jest istotna przy sporządzaniu wycen i rekomendacji przez biura maklerskie. Przy aktualizacjach wycen możecie zauważyć dużo zmian na niekorzyść spółek. Boleśniej odczuwają to też spółki wzrostowe, które charakteryzują się większym ryzykiem i potrzebują do rozwoju kapitału. W czasie wyższych stóp procentowych kapitał jest dużo droższy i jest o niego trudniej, a do tego niższa jest wspomniana wcześniej premia za ryzyko.

Podsumowując: stopy procentowe, czyli koszt pieniądza w gospodarce, mają ogromny wpływ na każdego. Bez względu na to czy inwestujesz na giełdzie, prowadzisz biznes, spłacasz kredyt hipoteczny czy szukasz dobrej oferty depozytowej - warto wiedzieć kiedy zmieniają się stopy i ile aktualnie wynoszą. Ta wiedza w każdym przypadku może nas kosztować pieniądze.